Examentraining
economie

Het domein consumptie bestaat uit de onderdelen consumptie, consumentengedrag, geld- en bankwezen en budgetteren. Consumptie is het verbruiken van goederen en diensten om behoeften te bevredigen. In de training leer je dat er verschillende soorten goederen zijn, zoals noodzakelijke en luxe goederen. Op het examen moet je van beide voorbeelden kunnen noemen. Andere begrippen die aan de orde komen zijn onder andere welvaart en koopkracht. In de training leer je wat het verband is tussen deze begrippen en consumptie. Consumentengedrag gaat over hoe, wat, waar, wanneer en waarom mensen kopen. Het gaat enerzijds om de vraag naar goederen en anderzijds om het aanbod ervan. In de training leer je hoe de vraag naar goederen de beschikbaarheid en prijs van producten beïnvloedt (en andersom). Ook gaan we in op waarom mensen bepaalde goederen kopen. Dit kan onder andere zijn vanwege het beschikbare budget, trends, leeftijd en sociale invloeden. Daarnaast komt de rol van marketing op het consumentengedrag in de training aan bod. Bij het onderdeel geld- en bankwezen gaat de trainer van VOCUS in op de rol van geld en leer je dat geld kan worden gebruikt als ruilmiddel, rekenmiddel en spaarmiddel. Ook gaan we in op hoe je aan geld of inkomen kunt komen en wat sparen en lenen is. Tot slot leer je een budgetplan op te stellen met daarin huishoudelijke uitgaven, vaste lasten en incidentele lasten.

Domein B gaat over arbeid en productie. In de training gaan we in op aspecten van het producentengedrag, zoals kosten, opbrengsten, winst en toegevoegde waarde en leer je berekeningen te maken met bijvoorbeeld de kostprijs, verkoopprijs en btw. Ook leer je het wat het verschil is tussen de bruto- en nettowinst en gaan we in op juridische ondernemingsvormen, zoals de eenmanszaak, BV en NV. Het onderdeel arbeid gaat over de invloed van arbeid op productie. De trainer van VOCUS legt uit wat arbeidsproductiviteit is en hoe dit van invloed is op de productiekosten. De arbeidsproductiviteit kan ook worden beïnvloed, bijvoorbeeld door scholing, nieuwe technieken en arbeidsvoorwaarden. Tot slot gaan we in op hoe de arbeidsmarkt werkt. De trainer van VOCUS legt bijvoorbeeld uit hoe er tekorten en overschotten aan arbeid kunnen bestaan, wat werkloosheid is en hoe de overheid de werkloosheid laag probeert te houden.

Dit onderdeel gaat over de rol van de overheid in de economie. Op het examen moet je goed weten welke rollen de overheid speelt en hoe de overheid is gestructureerd. De overheid heeft sociale, economische en financiële functies en bepaalt bijvoorbeeld aan welke regels producenten en consumenten zich moeten houden, zodat iedereen kan deelnemen aan de maatschappij. De trainer van VOCUS neemt dit in de training allemaal uitgebreid met je door. Ook leer je hoe de overheid aan inkomsten komt om haar rol uit te kunnen voeren, bijvoorbeeld via accijnzen en belastingen. Daarnaast leer je hoe het Nederlandse belastingstelsel werkt. Vervolgens gaan we in op sociale zekerheid en leer je hoe het sociale zekerheidsstelsel in Nederland eruitziet. Belangrijke begrippen die hierbij aan de orde komen zijn sociale verzekeringen en sociale voorzieningen. De trainer legt uit waarom deze bestaan en hoe ze zich verhouden tot de rol van overheid.

Het domein internationale ontwikkelingen gaat over import en export, Europa en ontwikkelingslanden. Internationale handel is heel belangrijk voor Nederland, omdat ons land een open economie is. In de training leer je wat import is en waarom we goederen en diensten importeren. Daarnaast leer je wat export is, waar onze export uit bestaat en waarom we exporteren. Bij internationale handel heb je te maken met andere valuta en wisselkoersen. De trainer van VOCUS legt uit hoe wisselkoersen werken en wat het effect is van wisselkoersen op bestedingen en werkgelegenheid. Daarnaast komt het begrip protectionisme aan bod en gaan we in op welke vormen van protectionisme er zijn, zoals invoerrechten. Vervolgens gaan we in op de Europese Unie en op de eurozone. Je leert dat er in Europa vrij verkeer is van goederen, diensten, personen en kapitaal en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Tot slot komen ontwikkelingslanden aan bod. Je leert wat de kenmerken zijn van een ontwikkelingsland en wat de problemen zijn die ontwikkelingslanden ondervinden in de internationale handel. Ook legt de trainer van VOCUS uit wat ontwikkelingshulp is en welke vormen van ontwikkelingshulp rijke landen bieden.

Het domein markt van het examen economie bestaat uit de onderwerpen vraag en aanbod, markt en toetreding, kostenstructuur en opbrengsten, consumenten- en producentengedrag, marktfalen, overheidsingrijpen en welvaart en de arbeidsmarkt. Veel leerlingen vinden dit een lastig domein, omdat er veel rekenvragen in voorkomen. Deze gaat de trainer van VOCUS dan ook uitgebreid met je oefenen. Allereerst gaan we aan de slag met vraag, aanbod en prijs en wanneer en hoe de vraag- en aanbodlijn verschuiven. Daarnaast gaan we in op de verschillende marktvormen en de kenmerken ervan. Vervolgens behandelen we kosten en opbrengsten en leer je hoe je de totale kosten, totale opbrengsten, marginale kosten en marginale opbrengsten kunt berekenen en wat het verschil is tussen vaste en variabele kosten. Bij het onderwerp consumenten- en producentengedrag gaan we in op het verschil tussen substitutie goederen en complementaire goederen en leer je de inkomens- en prijselasticiteit te berekenen. Ook gaan we in op hoe de overheid het marktevenwicht kan beïnvloeden, bijvoorbeeld met prijsregulering, subsidies, of regelgeving. Tot slot komt de arbeidsmarkt aan bod en legt de trainer van Vocus je uit wat het verschil is tussen de vraag naar en het aanbod van arbeid en tussen een vast en een flexibel contract, alsmede de rol van vakbonden en werkgeversorganisaties op de arbeidsmarkt.

Het domein ruilen over de tijd is een klein onderdeel van het examen en gaat over ruil. Het is belangrijk om te begrijpen dat ruil niet op één moment in de tijd plaatsvindt, maar ook over de tijd. Zo gaat lenen voor een aankoop ten koste van consumptie in de toekomst en sparen ten koste van consumptie op dit moment. Bij de keuze om te sparen of te lenen speelt rente een rol. Dit geldt niet alleen voor consumenten, maar ook voor de overheid. Voor het examen moet je weten dat als de overheid een begrotingstekort heeft en geld moet lenen, de staatsschuld stijgt en de belastingbetaler over de tijd deze schuld terugbetaalt via belastingen. Ook moet je weten waar de inkomsten en uitgaven van de overheid uit bestaan. Ten slotte komt in de training aan bod hoe het pensioenstelsel is opgebouwd en leer je wat het verschil is tussen het omslagstelsel en het kapitaaldekkingsstelsel. 

In dit onderdeel leggen we uit wat de speltheorie is en hoe het gevangenendilemma werkt. Dit dilemma laat het verschil zien tussen eigenbelang en collectief belang. In de training gaan we in op begrippen als opbrengstenmatrix, dominante strategie en Pareto-optimaal. Daarnaast leert de trainer van Vocus je hoe een ultimatumspel werkt. Voor het examen moet je weten welke invloed samenwerken en onderhandelen hebben op het gevangenendilemma. In de training leer je wat meeliftgedrag, verzonken kosten en zelfbinding zijn en oefen je met examenvragen, zodat je weet hoe je dergelijke dilemma’s kunt oplossen.

Mensen en bedrijven lopen risico’s. Deze risico’s kunnen met verzekeringen worden opgevangen. Voor je examen moet je weten dat de hoogte van de verzekeringspremie samenhangt met het risico. In de training leren we je dat er in de relatie tussen een verzekeraar en een verzekerde sprake is van asymmetrische informatie. De trainer van VOCUS legt uit wat dit inhoudt en hoe dit het risico en de hoogte van de premie beïnvloedt. Afhankelijk van de hoeveelheid informatie die de verzekeraar heeft over een verzekerde, kan het risico anders worden beoordeeld en kan de premie voor die verzekerde hoger of lager uitvallen. In de training leer je tevens wat de relatie is tussen risico en rente en hoe banken hun risico bij een lening kunnen verminderen met een onderpand.

Dit domein gaat over de economie op macroniveau en is een van de belangrijkste onderwerpen op het examen. Het domein bestaat uit de subonderdelen: economische kringloop, nationaal inkomen en welvaart, economische groei, ongelijkheid en herverdeling en arbeidsmarkt en werkloosheid. Voor je examen moet je weten hoe de economische kringloop tussen bedrijven, de overheid, financiële instellingen, gezinnen en het buitenland eruitziet. Ook moet je het bbp kunnen berekenen en kunnen uitleggen waarom dit geen goede maatstaf is voor welvaart. De trainer van VOCUS legt uit wat de oorzaken zijn van economische groei en behandelt in dit kader begrippen als innovatie, internationale concurrentiepositie en open economie. Ook de relatie tussen internationale betrekkingen en economische groei komt aan bod, evenals de maatregelen die landen kunnen nemen om hun eigen industrie te beschermen. Daarnaast leer je hoe het Nederlandse belastingstelsel is opgebouwd en wat het verschil tussen een progressief, degressief of proportioneel stelsel is. Tot slot moet je voor het examen weten hoe de arbeidsmarkt werkt, welke soorten werkloosheid er zijn en hoe nieuwe technologieën en outsourcing de werkloosheid kunnen beïnvloeden.

Dit onderdeel gaat over schommelingen in de economie. De schommelingen in de economische groei op korte termijn heet de conjunctuur. In de training bespreken we wat het verschil is tussen hoog- en laagconjunctuur en wat de invloed is van inflatie (of deflatie) op de economie. Er bestaan verschillende conjunctuurindicatoren die iets zeggen over de huidige stand van de conjunctuur. Deze zijn op te splitsen in economische indicatoren (zoals de rente), vertrouwensindicatoren (consumentenvertrouwen en producentenvertrouwen) en arbeidsmarktindicatoren (zoals de werkloosheid). In de training leer je deze indicatoren te herkennen, te begrijpen en toe te passen. Ook komt het begrotingsbeleid van de overheid aan bod. De overheid kan een procyclisch of anticyclisch begrotingsbeleid voeren. De trainer van Vocus leert je wat dit inhoudt en wat de verwachte effecten zijn. Ten slotte leer je hoe de ECB de economie kan beïnvloeden met haar rentebeleid.